حصہ 6 – غذا،مشروبات،اورتمبکو نوشی

حصہ 6 – غذا،مشروبات،اورتمبکو نوشی

  • نلکے کا پانی مکمل طور پرصاف ہے ۔ جرمنی میں پانی کی نگرانی سختی کے ساتھ کی جاتی ہے۔ بغیر خطرے کے استعمال کر سکتے ہیں جو ہر قسم کے نقصان سے پاک اورصاف ہے۔کچھ جگہوں پر اگر لکھا ہوکہ یہ پانی استعمال کا نہیں تو اس پر لکھا ہوگا،مثلا ٹرین اسٹیشن یا کہیں اورعوامی جگہوں پرتو اس کو پینے کےلیےاستعمال نہ کریں۔

  • ،جرمنی میں آپکو مختلف قسم کا گوشت ملے گا۔جس میں خنزیربکرا اورمرغی کا گوشت شامل ہے۔تو آپ پوچھ سکتے ہو۔ اگر آپ بعض گوشت نہیں کھاتے کیونکہ جرمنی میں رواۂتی طور پرخنزیر کاگوشت ذیادہ لوگ کھاتے ہیں۔

  • بہت سے مقامات پر آپکو ڈونر میں روٹی میں کباب یا گوشت مل سکتاہےجو کہ چکن بچھڑے یابھیڑ کا گوشت ہوتا ہے۔ڈونر میں دیگر فاسٹ فوڈ مثلا پیزا،برگر،فراۂس وغیرہ بھی پیش کیا جا تاہے۔جو کہ چمچے یا کانٹے کے بغیر کھاسکتے ہیں۔تاہم کاٹری(چمچہ،کانٹا)عام طور پر کھانے کی میز پر استعمال کیاجاتاہے۔

  • جرمنی میں بہت سی مٹھاۂیاں گالاٹاۂن۔یعنی خنزیر کے گوشت سےبنائی جاتی ہیں۔اگر آپ یعقین کرتے ہیں کہ یہ حلال ہے یاکسی سبزی کا بنا ہوا ہے تو آپ اس کو معلوم کرسکتے ہیں۔اس کے لیبل سے جو کہ ان پر لکھا ہوتا ہے۔مثلا اس میں شامل ہے خنزیر یا سبزی۔

  • جرمنی میں مختلف قسم کےڈسکاونٹ ریٹ مثال کے طور پر(لیڈل،الڈی اورپینی) اور قیمتی ریٹ (ری وے اورایڈیکا) اشیاء کی سپر مارکیٹ اور چھوٹی سپرمارکیٹ بھی موجود ہیں۔جو کہ ترکی،افریکہ،اۂشیاء اور یونان کے لوگوں کی مارکیٹیں ہیں۔ اگر آپ صرف حلال کھانا پسند کرتے ہیں گوشت اور مٹھاۂیاں تو آپ یہ لے سکیں گے ترکش اور عرابش سپر مارکیٹ سے۔بعض سپر مارکیٹ،پیٹرول اسٹیشن،اور سبزیوں کی دوکانے 24 گھنٹے کھولی رہتی ہیں۔لیکن ان میں چیزوں کی قیمت عام مارکیٹ سے ذیادہ ہوتا ہے۔

  • الکوہل ،بیر اور شراب عام طورپر پی جاتی ہیں۔اسی طرح شام کے کھانے کے دوران اورگھومنے کے دوران۔بہر حال جرمن کے لوگ الکوہل کو پسند نہیں کرتے،اوراکثر الکوہل نہیں پیتے۔اگر آپ کو کوئی الکوہل پیش کرے تو آپ اس ،،نہیں شکریہ،،کہہ کرنہیں پینے کا کہہ سکتے ہیں۔ڈراۂیونگ کے دوران شراب پینے پر مکمل پابندی ہے۔

  • عوامی جگہوں پر مرداورعورت دونوں کا سگریٹ پینا عام ہے۔ہوٹلزاور ٹرین اسٹیشن میں سگریٹ پینے کے لیے خاص جگہ ہوتی ہیں۔جہاںآپ سگریٹ پی سکتے ہیں۔اگر سگریٹ کو باہر یا خالی جگہ پر پیا جاۓ تو اسکو اچھا تصور کیا جاتا ہے۔بچوں،حاملہ عورتوں اور سگریٹ نہ پینے والوں کے سامنے پینا اچھا نہیں سمجھا جاتا۔

حصہ 7 – کاروباراورٹرانسپورٹ

حصہ 7 – کاروباراورٹرانسپورٹ

  • دوکانیں اوردفاتر وقت پر کھولتے اور بند ہو جاتے ہیں۔اوراسی طرح ٹرین اوربسیں وقت پر روانہ اور وقت پر پہنچ جاتی ہیں۔مثال کے طور پر کوکوئی مارکیٹ 4 بجے سہ پہر بند ہو ہو تو آپ کو 5 منٹ پہلے وہاں موجود ہوں ورنہ آپ کو دروازے بند نظر آۂیں گے۔

  • بیوروکرۂسی کے ساتھ بعض اوقات وقت کا معیار اگے پیچھے ہو جاتا ہے۔کام کی پیچدگی کی وجہ سےلیکن بیوروکرۂسی کا معیار سب کے ساتھ برابر ہوتا ہے،رشوت لینا اور دینا قانونا جرم ہے۔

  • جرمنی میں لوگ ٹریفک قانون کی بہت پابندی کرتے ہیں۔اورٹریفک کے اشاروں اور علامات پر عمل کرکے سرخ اشارے پر روک جاتے ہیں۔یہاں تک کہ اگر کوئی بھی موجود نہ ہو۔اگر کہیں پر ٹریفک اشارے یا علامات نہ ہوں۔اورکوئی شخص داۂیں طرف سے آ رہا ہو تو اس کا حق ہے کہ داۂیں طرف سے آنے والا گزرے باۂیں طرف۔

  • شہروں میں ساۂکلوں کے لیے الگ الگ راستے بناۓ گۓ ہیں۔گاڑی چلاتے وقت یاساۂکل چلاتے وقت ٹیلیفون پر بات کرنا ممنوع ہے۔جب کوئ سفر جا رہا ہوتو اپنا سیٹ بلٹ حفاظت کے لیے باند رکھے۔کار میں بچوں کے لیے سپشل سیٹ رکھنی چاہیں ان کے ساۂز کے مطابق۔

  • دفتری اوقات میں عمومن فون سنا جا سکتا ہے۔یعنی سہ پہر 4 یا 5 بجے تک۔ عمومن پراۂوٹ کال نہیں سنی جاتیں رات 9 یا 10 بجے کے بعد۔جب بھی کسی کو کال کرنی ہو تو پہلے اپنا نام بتا کر گفتگو کا آغاز کریں۔

  • عام ٹرانسپورٹ استعمال کرنے سے پہلے ٹیککٹ خرید لیں،آپ یہ ٹیکٹ سروس پواۂنٹ یا ٹیکٹ مشین سے لےسکتے ہو۔جب بھی آپ ٹرین،بسوں وغیرہ میں بیٹھے ہوں تو اپنے ٹیکٹ کوچیک کراۂیں۔مثلا برلین یامونشن جیسے شہروں کے ٹیکٹوں کی اقسام اور طریقہ کار بعض شہروں اور علاقوں میں مختلف ہوتے ہیں۔

حصہ 8 – ايمرجنسی کی صورت ميں

حصہ 8 – ايمرجنسی کی صورت ميں

  • ہمیشہ ان لوگوں کی مدد کرو جن کا سامنا مشکاوں سے ہو۔کبھی نظرانداز نہ کریں دیکھ کر۔مصیبت میں ہر کسی کومدد کی ضرورت ہوتی۔مثلا طبی آمداد فراہم کرنا۔اور ایمرجنسی سروس کو فون کرنا۔(نیچے دیکھۓ

  • کسی بھی لڑائی،چوری اورجنسیی معاملات میں پولیس کو کسی بھی ٹیلیفون سے110 پر فون کریں۔۔پولیس آفیسر عام طور پر دوستانہ طریقےسے آپ کی مدد کرنے اور ہر فون کالز کو سنجیدگی سے لیں گے۔

  • آگ یا طبی امداد کی صورت 112 پر فون کریں۔یہ ٹیلفون نمبر صرف ایمرجنسی کی صورت میں ہی استعمالکریں۔اور یہی طریقہ ہسپتال کے لیے بھی استعمال کرسکتےہو۔

  • اگر رفیوجی کو ڈاکٹر کی ضرورت ہو توپہلے سوشل سیکورٹی سے رابطہ کریں۔ڈاکٹروں کا کلینک ٹاۂم صبح 8 سے دوپہر 12 بجے تک اور بعض اوقات سہ پہر کو بھی کھولے ہوتے ہیں۔اکثر ڈاکٹرز انگلش بول سکتے ہیں۔

  • اگر آپ کو رات کے وقت،اتوار یا تعطیل کے دوران ادوایات کی ضرورت ہو تونزدیک دواخانہ جاسکتے ہیں۔یا معلوم کرناچاہتے ہوں کہ کونسا دواخانہ کس وقت کھوا ہے تو آپ گوگل یا اس نمبر پر22833 کال کر کہ معلوم کر سکتے ہیں۔ہر کلینک کے دروازے پر اوقات کا شیڈول لکھا ہوتا ہے۔

حصہ 9 – اس گائیڈ کے بارے میں

یہ گائیڈ لاینز جرمنی میں آنے والے مہاجریں اور مستقبل میں شہری بننے والوں کیلۓ ہیں۔ اس مختصر بیانیۓ کا مقصدجرمن میں رہنے کے ابتدائی مراحل میں دی جاتی ہیں۔جس کا مقصدابتدائی معلومات فراہم کرنا ہے۔جن کو کسی چیز کے بارے میں معلومات نہ ہو۔مثلا جرمن کورس فراہم نہ کیا ہو حکومت کی طرف سے۔ستمبر2015 میں اس مقصد کے لیے(نقل مکانی اور پناہ گزین کے وفاقی دفتر)سے کسی قسم کی کوئی گائیڈ لاینز نہیں دی گیئں۔

یہ گائیڈ مختلف زبانوں میں مل سکتی ہے۔بہاں ممکن ہو۔یہ گائیڈ آن لاۂن بھی دستیاب ہے پرنٹ کرنے اور اسے تقسیم کرنے کی سہولت کے ساتھ ۔ ایک پرنٹ کی ہوئی کتاب بعد کی کسی تاریخ پر دستیاب ہو سکتی ہے۔

اس ہداۂت نامے کا واحد مقصد مفید معلومات فراہم کرنے کے لیے ہے۔یہ ہداۂت نامہ تکبر یا عاجزی سے سمجھا جا سکتا ہے۔یہ ممکن تشریح مسلسل اور شدید اس منصوبے میں بھی جھلکتی ہے۔

اس ہداۂت نامہ کو ڈیزاۂن،ترتیب اور مفہوم تیار کرنے میں بہت سے لوگوں نے مدد کی جس میں شام،افغانستان،سوڈان،مصراور فلسطین کے لوگ شامل ہیں۔جن کے ملکوں میں موجودہ بری صورت حال کی وجہ سے یہ لوگ نقل مکانی کر کے جرمن ہجرت کر چکے ہیں۔اسی وجہ سے ہم نے پناہ گزینوں کو شامل کر کہ اس ہداۂت نامہ کو ترتیب دیا ہے۔اس ہداۂت نامہ کو ترتیب دینے میں جب ہم پناہ گزینوں کے ساتھ گفتگو کرتے ہوۓ یہ منصوبہ پیش کیا گیا تو بہت اچھے اورحقیقی طرز کی معاومات موصول ہوۂیں۔تو اکثر پناہ گزینوں میں واضح طورپر یہ تشویش پائی گئ اور اسی پر عمل کرنا انکے فاۂدے کا سبب ہے

Beş 0 – Destpêk

Hûn bixêrhatin Almanyayê! Di vê rênîşankê de çend şêwir û agahdariyên pêwîst ji bo jiyana li Almanyayê hatin berhevkirin. Ji ber gelek penaber heman pirsan dikin, me dît ku pêwîstiya amadekirina rênîşankekê wiha heye. Bila agahdariyên hûn di vê rênîşankê de dixwînin weke zagon an jî ferman neye fêmkirin. Wê helwesta mirovên li Almanyayê herdem ne weke ku li vir hatiye nivîsandin be. Dîsa jî çawaniya danûstandinên di vê rênîşankê de hatiye diyarkirin, ji bo piraniya kesan di wan rewşan de wiha ye. Hûn bixêrhatin Almanyayê!

Bêtir agahî.

Beş 1 – Jiyana derve

Beş 1 – Jiyana derve

  • Bi gotinên „Guten Tag“ (Rojbaş) û „Auf Wiedersehen“ (Bi xatirê te) mirov kesan silav dike an jî xatirê xwe dixwaze. Dema mirov rastî kesekî an jî çend kesan tê, xweza ye ku mirov silav li wan hemiyan bike. Wek mînak: Gava mirov derbasî dîkaneke biçûk dibe, an jî dikeve salona doxtor, mirov ji kesên di odeyê de ne dibêje „Guten Tag“. Gava mirov li gundekî biçûk be, an jî rastî cîranên xwe tê, an jî li ser riyên dûrî bajêr be, mirov dîsa jî wiha silav dike.

  • Mirov devliken bin – çi li hember kesên nas an jî xerîb – nayê wateya ku ew xwedî niyeteke cinsî ne. Ew tenê dixwazin bidin nîşandan ku jidil in.

  • Ji bo mirovên li Almanyayê jiyana prîvat gelek girîng e. Ev yek dihêle ku carcaran mirov bifikire ku ew sar in. Tiştek gelek xweza ye, ku mirov bi saetan di trênê an jî di xwaringehê de li kêleka kesên nenas rûne û ji hev re ji xeynî peyva „Guten Tag“ û „Auf Wiedersehen“ tiştek din nebêje. Wekî din çend kes hene dixwazin wek mînak di trênê an jî di otobûsan de bi tenê rûnin.

  • Ji bo mirov bikaribe rihet û tenha be, bi giranî deriyên xwe digirin, meselen deriyê malê an jî yê cihê kar. Berî mirov derbasî odeyê bibe, mirov ji ber sedemên rêzgirtinê li derî dixe. Piraniya caran tê gotin „fermo“ û mirov derbasî hundir dibe.

  • Yekşem roja bêhnvedanê ye. Di vê rojê de piraniya dîkanan girtî ne û kêm kes kar dikin. Dibe ku cîran şikayetê bikin, ger di vê rojê de mirov dengê xwe gelek bilind bike an jî mirov vê rewşa aram xerab bike, wek mînak bi vêxistina makîneya qutkirina giya an jî bihevxistina mobîliyayên nû. Wekî din, her roj di navbera saet 22ê şevê û 6ê sibê de divê mirov dengê xwe bilind neke. Dibe dîsa şikayeta mirov were kirin heger mirov qelebalixek zêde di van saetan de jî bike.

  • Mîztina derve dikare weke tawanekê were dîtin. Gelek tuwalêtên vekirî, ku mirov dikare bikarbîne, li nêzîkî herderê hene. Di tuwalêtan de dûşên biçûk nînin, lê belê kaxeta tuwalêtê heye. Mirov kaxeta tuwalêtê davêje tuwalêtê, mirov wê navêje satla gemarê ya li kêleka tuwalêtê. Tiştên paqijiyê yên jinan, weke tampon an jî pembû (bergirk) dikevin vê satlê. Ger tiştek bi tuwalêtê ve mabe, divê mirov wê bi firçeya tuwalêtê paqij bike. Û gava mirov ji tuwalêtê derkeve, divê şûna mirov paqij û zuha be. Lewma divê mirov tuwalêtê rûniştkî bikarbîne. Û ger lêzimokên taybet bo zilaman tune bin, divê zilam li ser piyan mîz nekin. Ji ber sedemên paqijî û tendûrustiyê divê mirov piştî destavê destê xwe bişû.

  • Axaftina bi dengên bilind li cihên vekirî (bi taybetî di otobûs an jî di trênê de) xweş nayê dîtin. Lewma mirov bi dengekî nizm bi hevre diaxive an jî telefon dike, ji bo ku kesek aciz nebe.

  • Di otobûs û trênan de gelek caran çend cih ji bo kesên pîr, nexweş an jî jinên ducan hatin veqetandin – herwiha çend cih jî tek ji bo ereboka zarokan û kursiyên kêmendama hene. Gava pêdivî hebe, ev cih ji bo wan kesan yekser tên vala kirin.

  • Li ser dereceyên elektrîkê mirov hertim li aliyê rastê radiweste û li aliyê çepê jî dimeşe.

  • Ger pêdiviya mirov bi alîkariyê hebe, mirov dikare wê ji kesek bixwaze ku rastî mirov tê. Pir caran ew gelek delal in û bi keyfxweşî alîkariya mirov dikin. Lê belê ne tiştek di cihê xwe de ye, gava mirov bê destûra dê û bav xwe nêzîkî zarokên xelkê bike.

Beş 2 – Azadiyên şexsî

Beş 2 – Azadiyên şexsî

  • Ji mafê herkesê/î ye ku xwe li ola xwe bike xudan an na. Ol weke tiştekî şexsî tê dîtin; li vir azadiya olê heye. Yanî mirov baweriya xwe bi çi tîne bila bîne. Li aliyê din divê mirov wê/wî jî qebûl bike ewê baweriya xwe bi xwedayekî din hebe an jî bi ti xwedayan nebe.

  • Li Almanyayê armanc ji guftûgoyan ew e ku mirov di dawiyê de bigihe lihevhatinekê. Di vê derbarê de çapemenî xwedî azadiyeke gelek taybet e. Ev azadiya çapemeniyê ye û di destûrê de parastî ye. Çapemenî xwe bi mijarên curre-curre mijul dike. Heta ew rexne li hikûmet û dezgehên din ên civakê dike (wek mînak dêrên krîstiyanan). Di çarçoveya mafê azadiya raman de herkes dikare nêrîna xwe bêje bi şertê ku ew ti heqaret, gefxwarin an jî dîskrîmînasiyonê li hember kesên din neke.

  • Li Almanyayê tiştekî gelek xweza ye ku cotên evîndar (çi jin û mêr bin, çi hevcinşez bin) evîna xwe li derve nîşan bidin. Ji destgirtina hev bigre ta hembêzkirin an jî maçkirina li derve: ev hatiye pejirandin û hew. Ango pêwîst nake mirov li ser vê yekê kûrtir biaxive.

  • Gelek normal e ku mirovên di havînê de cilên zêde li xwe nakin. Wek mînak: lixwekirina t-şirt an jî pantalonên kin. Ne xweş û ne kubar e ku mirov li wan kesan dirêj dirêj binêre.

  • Li hemaman û li çend hewzan mirov tazî digere. Lê di piraniya hewzên melevaniyê de mirov cilên avjeniyê li xwe dikin. Di hewzan û hemaman de jin û mêr ji hev nayin cudakirin. Carcaran mirov dibîne ku saetên taybet tenê ji bo zilaman an jî ji bo jinan tên veqetandin.

Beş 3 – Jiyana bi hevre ya civakî

Beş 3 – Jiyana bi hevre ya civakî

  • Alman gelek caran destê xwe didin hev: gava hevdu silav dikin, an jî xatirê xwe ji hev dixwazin an jî gava kesên nû nasdikin. Ger mirov nû be di grûpekê de, mirov di destpêkê de destê xwe ji bo silavkirinê dide herkesî û ji bo çend saniyan li çavên ê hemberî xwe dinêre. Jin û mêr tev destê xwe didin hev.

  • Gava mirov hevalên xwe dibîne, mirov bêhtir bi hembêzkirinekê hevdu silav dike. Li çend herêman mirov rûyê hev maç dikin. Ev ne tiştekî seksî ye, tenê nîşana hevaltiyê ye.

  • Piraniya almanan tiştên di dilê xwe de vekirî dibêjin. Ne ku ew ne delal û kubar in, lê belê ew dixwazin dirûstiya xwe nîşan bidin. Rexneya konstrûktîv (erênî) weke tiştekî alîkar bo pêşketina mirov û derdora mirov tê dîtin. Nexasim ev yek di kar de girîng e. Lewma mirov gelek caran rastî rexneyan tê, lê belê gelek caran nêrînên mirov jî tên xwestin.

  • Li Almanyayê girîngiyeke mezin li wê tê kirin ku mirov di demê de tiştan pêk bîne. Ne kubar e ku mirov bihêle kesek zêde li benda mirov bimîne. Gava mirov pênc deqeyan dereng were derekê, ev dikare weke bêrêziyê were fêmkirin. Heger hat û tu dereng bimînî, baştir e tu telefonekê ji kesê din re vekî û wî/wê ji derengmayina xwe agahdarbikî. Ev ne tenê ji bo kar dimeşe, lê ji bo hevdîtinên bi dost û hevalan re jî.

  • Gava tiştek pêşkêşî te tê kirin û tu wê naxwazî, tu dikarî bi şêweyekî nazik bêjî „nein, danke“. Û tu dikarî „Ja, bitte“ an jî „gerne“ bêjî, gava ew tişt bi dilê te be.

Beş 4 – Wekhevî

Beş 4 – Wekhevî

  • Li Almanyayê dîskrîmînasiyon ji ber cins, rengê çerm, ol an jî hestên xwe yên cinsî qedexe ye û dikare bibe sedema lêgerînên hiqûqî. Gava mirov rastî dîskrîmînasiyonê tê an jî gef li mirov tê xwarin, çêtir e mirov bang bike polîsan. Çênabe mirov ji ber xwe ve bi tundûtûjî bersiv bide. Tundûtûjî jî li Almanyayê qedexe ye. Mafê kesekî nîne ku mirovên din, çi jin be çi mêr be, nerihet bike.

  • Herwiha divê mirov bê erêkirina kesan, wêneyên wan nekişîne.

  • Mafên jin û mêr li Almanyayê weke hev in. Ger kesek daxwaz dike ku bi tenê be, divê mirov rêzê ji vê yekê re bigire û wê bipejirîne.

  • Hevcinşezî li Almanyayê tiştekî normal e (wezîrê kar û barê derve yê kevin bi şêweyekî vekirî hevcinşez bû).

  • Zewaca hevcinsî lêgal e û dikare weke zewaca klasîk bi awayekî fermî were tomarkirin.

  • Li Almanyayê herkes bi serê xwe û azad biryar dide, ka ew bi kê re hevaltiyê dike an jî dizewice. Çiqas normal e mirov zewîcî be, ewqas jî normal e ku mirov nezewîcî be. Herwiha pêkan e ku jin û mêrên bi hevre zewicîn an bi hevre dijîn, biryar bidin ku bê zarok bin.

Beş 5 – Hawîrdorparêzî

Beş 5 – Hawîrdorparêzî

  • Alman bi hawîrdorparêziya xwe tên naskirin: ew çopên xwe ji hev vediqetînin bo ku ew careke din werin bikaranîn. Kêm tê dîtin ku ew çopê xwe diavêjin erdê – ne li bajêr û ne jî li xwezayê. Gava satila çopê nêzîkî mirov tune be, mirov çopê xwe di destê xwe de dihêle an jî bi xwe re hildigire ta ku derfetek çêdibe û mirov dikare wê bê ziyanê bide hawîrdorê biavêje. Ger derfetek wiha tune be, mirov çopê xwe bi xwe re digerîne heta mirov satilka çopê dibîne. Li cihên vekirî weke stasiyona trênê, rawestgehên otobûsan an jî li parkan satilên çopê hertim peyda dibin.

  • Gelek alman hewil didin xerckirina elektrîk û avê kêm bikin. Ew bi van hewldanên xwe hem dixwazin hawîrdorê biparêzin, hem jî mesrefên xwe yên madî dadixînin. Helwestên bo hawîrdorparêziyê wek mînak ev in: Mirov deriyê dolabê bozê li mala xwe an jî li sûpermarkêtê zêde vekirî nahêle û gava mirov ji odeya xwe derdikeve, mirov lambeya wê vedimirîne.

  • Gava pencereyên odeyan girtî bin, bayê derve nakeve hundir. Ji bo ku hawaya xweş bikeve odeyê, pêwîst e mirov carcaran pencereyên xwe veke. Û ji bo ku mirov zêde enerjiyê xerc neke, divê mirov şofacên xwe di dema vekirina pencereyan de bigire.

  • Li Almanyayê mirov li ser serê her şişeyekê pereyekî zêde ji 8 ta 25 sentan dide. Gava mirov şişeyekê dikire, mirov van pereyan jî dide. Û gava mirov şîşeyê dîsa vedigerîne dîkanê, ew pere jî dîsa vedigerin berîka mirov. Mirov dikare van şîşeyan ji her sûpermarkêta mirov jê dikire lê vegerîne jî. Ne şert e mirov şîşeyan vegerîne dikana mirov ew jê kirîn. Sîstema „Pfand“ (perê li ser şîşeyan) ji bo parastina hawîrdorê û alîkariya jinûvebikaranîna şîşeyên kevn hatiye avakirin.

Beş 6 – Xwarin, vexwarin û kişandina çixarê

Beş 6 – Xwarin, vexwarin û kişandina çixarê

  • Mirov dikare li Almanyayê bê xem ava ji henefiyê vexwe. Ew di bin kontrolên gelek hişk re derbas dibe û lewma ne xeter e. Tenê çend îstîsna hene, wek mînak li çend cihên vekirî an jî di trênê de tê nîşankirin ku ev av ne ji bo vexwarinê ye („Kein Trinkwasser“).

  • Di nav gelek xwarinên almanî de goştê beraz, ga an jî mirîşkan heye. Mirov herdem dikare bipirse, ka ev xwarin bi kîjan goştî hatiye amadekirin an jî tam çi di xwarinê de ye. Ji berê û pê de li Almanyayê goştê berazan gelek tê xwarin.

  • Li gelek cihên li Almanyayê mirov Döner (şawirma) dibîne. Ew nan e û di navê de goştê kebab û salate heye. Goştê di nav de, yê mirîşkê, an yê ga an jî yê berxan e. Weke her xwarinên din ên „Fastfood“ (pîzza, burger an patateyên qelandî) mirov Dönerê jî bê çatal û kêr dixwe. Lê belê gava mirov li ber maseya xwarinê rûdine, mirov bi destan naxwe.

  • Gelek şîraniyên li Almanyayê bi jelatîna berazan tên amadekirin. Ji bo ku mirov bizanibe ka ew şîranî helal e an na, baştir e mirov tenê şîraniyên ku li ser „vegetarisç“ an jî „vegan“ nivîsandiye, bikire. An jî mirov li ser pakêtê bixwîne ka jelatîn hatiye bikaranîn an na.

  • Li Almanyayê gelek sûpermarkêtên erzan hene (wek mînak: ALDI, LIDL an Penny) û çendik jî hene ku hinek bihatir in (wek mînak: REWE û EDEKA). Ew hemû tiştên ji bo pêdiviyên rojane difiroşin. Li gelek bajaran bazarên heftiyê an jî yên cotkaran hene; herwiha sûpermarkêtên biçûk ên navnetewî jî peydadibin (gelek ji wan yên tirkî û asyayî ne; çendik jî efrîqî an yûnanî ne). Ger hûn tenê xwarinên helal dixwazin, hûn dikarin goşt û şîranîyên wiha bêhtir li dîkan û xwaringehên tirkan an ereban bibînin. Bervajî sûpermarkêtan benzînxane 24 saetan di rojê de vekirî ne. Mirov dikare li wir jî malzameyên bo çêkirina xwarinê bikire, lê belê bihayên wan gelekî ji yên sûpermarkêtan girantir in.

  • Vexwarina alkoholê, bi giranî bîra û şerab, li munasebetên civakî nexasim êvarê gelek normal e, wek mînak: di dema xwarina êvarê de an jî gava mirov bi dost û hevalên xwe re be. Dîsa jî tê pejirandin, ger kesek alkoholê qet venaxwe. Li Almanyayê gelek mirov hene ku devê xwe qet bi alkoholê nakin. Gava vexwarinên alkoholê tên pêşkêşkirin, mirov dikare wê bi bersiva „Nein, danke“ red bike. Gava mirov alkoholê vedixwe, qedexe ye mirov trimbêl an jî bisîklêtê bajo.

  • Li gelek cihên vekirî hem zilam û hem jin çixarê dikişînin. Li xwaringeh û stasyonên trênan cihên taybet bo çixarekêşan hene („Raucherbereiçe“). Gava mirov dixwaze çixarê bikşîne, mirov diçe derve an jî li ser balkonê. Mirov nêzîkî kesên neçixarkêş, zarok û jinên bi ducanan çixarê nakşîne, ji ber ku ew weke bêrêzî tê fêmkirin.

Beş 7 – Kar û barên fermî

Beş 7 – Kar û barên fermî

  • Dîkan û daîre di dema xwe de tên vekirin û girtin. Ger saet 16 ofîs tên girtin, baştir e mirov saet 15:55 xwe bigihîne wir, ji ber ku ger saet bibe 16:01 dibe ku tu nema dikarî derbasî hundir bibî ji ber ku derî tên klîtkirin. Ev şîret ji bo çûyîna bi trênan, otobûsan û hwd. jî dimeşe.

  • Mijûlbûna bi bîrokrasiyê re carcaran gelek tevlîhev e û mirov dibêje qey karê mirov nameşe. Ji bo bîrokrasiyê dem lazim e û prosesa wê bi şêweyekî sîstematîk birêve diçe. Ev dikare bibe sedema mirov bê moral bibe. Lê ev prosêsên bîrokratîk heman proses û wisa jî hatine çêkirin, ku karê herkesî/ê weke hev were meşandin. Dayîn an jî standina ruşwetê qedexe ye û ji bo vê yekê mirov tê cezakirin.

  • Piraniya mirovên li Almanyayê li gor qanûnên trafîkê tevdigerin. Ew li gor nîşanên trafîkê dajon û ger kesek tune be jî, dîsa jî ew li ber lambeya sor radiwestin. Gava li ser riyan nîşan an jî lambayên trafîkê nebin, ev zagon dimeşe: Kesê ji milê rastê tê, mafê wî ye ku berî yên din rê derbas bike („Reçts vor Links“).

  • Bi taybetî li bajarên mezin xetên rê bo bîsîklêtvanan hene. Gava mirov dajo, qedexe ye mirov telefon bike an jî mesajan binivisîne. Gava mirov bi trimbêlê diçê, girîng e herkesê di hundirê trimbêlê de xwe girêbide. Di trimbêlan de divê zarok li ser kursiyên taybet ên li gor bejna wan in werin rûniştandin.

  • Mirov telefonên xwe di dema saetên ofîsê de dike, ango heta saet 16 an 17. Piştî saet 21 an 22 telefonên şexsî nayin kirin. Gava mirov telefonekê dike, mirov di pêşî de xwe bi navê xwe dide naskirin.

  • Ger mirov dixwaze li trênê an jî otobûsê siwar be, divê mirov pêşî bîlêtekê ji makîneya bîlêtan an jî li firoşgehên bîlêtan bikire. Gava mirov li otobûsê an jî trênê siwar dibe, divê mirov berî ew rê bikevin bîlêta xwe li cîhazê bide (weke mînak li Berlin û Münçen). Bîlêt û şêweyê qutkirina wê li gorî herêm û bajaran tên guhertin.

Beş 8 – Di rewşên acil de

Beş 8 – Di rewşên acil de

  • Hertim hewl bide ku tu alîkariya mirovên di rewşeke acil de ne bikî. Nabe mirov weke nedîtî li ber wan kesên mûhtaç re derbas bibe, ji ber ku mirov dikare herdem tiştekî ji wan re bike. Her yek ji me mecbûr e, alîkariya kesên di rewşeke acil de ne bike. Wek mînak: mirov dikare alîkariya yekemîn bo xilaskirina jiyanê bike an jî telefona servîsa acil bike (li jêr agahiyên zêde hene).

  • Di şerên tundûtûjyê de, diziyê an jî destdirêjiya seksî de: Telefona polîsan bike. Tu dikarî hejmara 110 li ser her telefonê lêbidî. Polîs qenc in û ew ji bo alîkariya te bikin hene. Ew her telefona ku ji wan re lêdikeve, ciddî digirin.

  • Di rewşên agir an jî rewşên acil ên tendurustiyê de: Telefona agirkûjê bike. Bi her telefona ku li ber destê te ye, tu dikarî li hejmara 112 bidî. Ev hejmara telefonê divê tenê were lêdan, gava jiyana kesekî/ê di metirsiyê de be. Ev merc ji bo ambûlansên nexweşxaneyan jî dimeşe.

  • Berî ku penaberek biçe ser doxtor, pêwîst e ew bi daîreya civakî ya bajarê xwe re bikeve têkiliyê. Piraniya cihên doxtoran ji saet 8ê sibê ta 12ê nîvro vekirî ne, carcaran piştî nîvro jî hene. Piraniya doxtorên li vir bi îngilîzî dizanin.

  • Ger pêdiviya we êvaran, yekşeman an jî di dema tatîlê de bi dermanan hebe, hûn dikarin xwe bigihînin dermanxaneyên acil („Notapotheke“). Ji bo ku hûn bizanibin, ka kîjan dermanxane di van saetan de vekirî ye, hûn dikarin li ser google gotina „Notapotheke“ û bajarê hûn lê dimînin binivisînin. An jî hûn dikarin bi telefona xwe ya mobîl li vê hejmara telefonê 22833 bidin (her deqe ne zêdetirî 69 sentan e). Hûn dikarin nav û navnîşana nêzîktirîn dermanxaneya acil li ser deriyê her dermanxaneyê jî bibînin.

Beş 9 – Li ser vê rênîşankê

Ev rênîşank ji bo mêvan, penaber û niştecihên nû yên Almanyayê hatiye amadekirin. Ew dixwaze di demên destpêkê yên rûniştina we de hinekî ji we re bibe alîkar. Ev rênîşank bêhtir ji bo ew penaberan ne, yên ku mafê wan ê beşdarbûna kûrsên zimanê almanî û yên întegrasiyonê hîn nîne. Li cem Dezgeha Federal bo Koçberî û Penaberan BAMF derfeteke weke vê rênîşankê heta niha tune ye (îlon 2015).

Ji xeynî berhevkirina agahdariyên pêwîst ti armancekê vê rênîşankê nîne. Dîsa jî em dizanin ku dibe çend agahdarî û şîretên hatin nivîsandin ne bi dilê hemû kesan bin, ji ber ku dibe bifikirin ku ew biçûk tên dîtin. Me di dema amadekirina vê rênîşankê de herdem ev pirs ji xwe kir û gelek li ser hizirîn. Lewma me ji bo vê yekê bi gelek mirovên ji welatên curre-curre (kesên ji Sûriyê, Afxanistan, Sûdan, Misr, Filistîn û welatên din û bi mirovên ku nû hatin Almanyayê) re hevkariyeke xurt kir. ProAsyl naveroka wê (li ser bingeha versiyona îngilîzî) baş dît û gelek ji koçberan jî ji me re dan xuyakirin, ku broşûreke agahdariyê weke vê rênîşankê ta niha nedîtine.

Di dema amadekirina vê rênîşankê de me gelek sûde ji şêwirmendiya penaberan wergirt. Em gelek bi hev re axivîn û me herdem ji wan pirsî, gelo dibe ku naveroka vê rênîşankê gûrûr û hestên wan biêşîne. Wan hemûyan ev yek red kirin. Bervajî wê jî, wan ji me dixwestin ku em van agahdariyan berhev bikin.

Wîn dikarin vê rênîşanka bi çend wêneyan û bi gelek zimanan hatî wergerandin bi riya înternetê daxînin û prînt bikin.

Daxwaz û armanca me ew e ku çapkirina vê rênîşankê bi şêweyekî profesîyonel were kirin. Ger hûn dikarin û dixwazin ji bo vê yeke piştgiriya me bikin, emê gelek dilxweş bin, ku hûn bi me re bikevin têkiliyê: info@refugeeguide.de